Türkçenin zengin ve köklü yapısı, zaman zaman birleşik kelimelerin ve kelime gruplarının yazımı konusunda kafa karışıklığına yol açabilir. Günlük hayatta sıkça kullandığımız ancak yazımında tereddüt ettiğimiz ifadelerden biri de 'arta kalan' kelime grubudur. Peki, Türk Dil Kurumu (TDK) kurallarına göre doğru yazım şekli nedir? Bu kelime grubu birleşik mi yazılmalı, yoksa ayrı mı? Bu makalede, arta kalan nasıl yazılır sorusunu tüm yönleriyle ele alacak, doğru kullanımı örneklerle pekiştirecek ve bu kuralın arkasındaki mantığı açıklayacağız.
Türk Dil Kurumu'nun güncel yazım kılavuzuna göre, 'arta kalan' ifadesi her zaman ayrı yazılır. Doğru kullanım 'arta kalan' şeklindedir. Bu ifadenin 'artakalan' şeklinde birleşik yazılması yaygın bir yazım hatasıdır. Bu kuralın temel nedeni, bu ifadenin yapısıyla ilgilidir. 'Arta kalmak' bir deyimdir ve bir isim ile yardımcı fiilin birleşmesiyle oluşmuştur. Bu tür yapılar, yeni ve kalıplaşmış bir anlam kazanmadıkları sürece genellikle ayrı yazılırlar. 'Arta kalan' ifadesindeki kelimeler, kendi öz anlamlarını korumaktadır. 'Arta' kelimesi bir şeyin fazlasını, 'kalan' ise geriye kalan kısmını ifade eder. Anlamda bir kayma veya birleşerek tamamen yeni bir kavram oluşturma durumu söz konusu olmadığı için bu kelime grubu ayrı yazılmalıdır.
Bu kuralı daha iyi anlamak için cümle içinde kullanım örneklerine bakmak faydalı olacaktır:
Doğru Kullanım: "Partiden arta kalan yiyecekleri ihtiyaç sahiplerine dağıttılar." Yanlış Kullanım: "Partiden artakalan yiyecekleri ihtiyaç sahiplerine dağıttılar."
Doğru Kullanım: "Yoğun bir günden arta kalan zamanımı kitap okuyarak değerlendiriyorum." Yanlış Kullanım: "Yoğun bir günden artakalan zamanımı kitap okuyarak değerlendiriyorum."
Doğru Kullanım: "Projenin bütçesinden arta kalan para, yeni ekipman alımı için kullanılacak." Yanlış Kullanım: "Projenin bütçesinden artakalan para, yeni ekipman alımı için kullanılacak."
Bu örneklerde de görüldüğü gibi, ifade bir sıfat-fiil (participle) olarak bir ismi nitelediğinde dahi ayrı yazım kuralı değişmemektedir. 'Arta kalan yiyecekler', 'arta kalan zaman' gibi tamlamalarda her iki kelime de kendi anlamını koruyarak bir bütün oluşturur.
Dilimizdeki benzer yapılar da bu kuralı destekler niteliktedir. Örneğin, 'sağ ol', 'hoş geldin', 'fark etmek', 'terk etmek' gibi ifadeler de ayrı yazılır. Bu ifadelerde de kelimeler birleşerek kalıplaşmış ve tamamen farklı bir anlam ifade eden tek bir kavrama dönüşmemiştir. Ancak 'bilgisayar', 'hanımeli' veya 'aslanağzı' gibi kelimeler, birleştiklerinde bambaşka ve özel bir anlam kazandıkları için bitişik yazılırlar. Dolayısıyla, bir kelime grubunun bitişik mi yoksa ayrı mı yazılacağına karar verirken, kelimelerin birleşerek yeni ve somut bir anlam oluşturup oluşturmadığına dikkat etmek önemlidir. Arta kalan nasıl yazılır konusundaki kafa karışıklığı da genellikle bu ayrımdan kaynaklanmaktadır.
Sonuç olarak, arta kalan nasıl yazılır sorusunun tek ve net bir cevabı vardır: Her zaman ayrı yazılır. TDK'nin belirlediği bu kural, ifadenin dilimizdeki yapısıyla ve anlam bütünlüğüyle doğrudan ilişkilidir. Gerek akademik metinlerde, gerek profesyonel yazışmalarda, gerekse günlük iletişimde dilimizi doğru kullanmak, kendimizi daha net ve etkili bir şekilde ifade etmemizi sağlar. Bu nedenle, 'artakalan' şeklindeki hatalı kullanımdan kaçınarak 'arta kalan' yazımını benimsemek, dil bilincimizi göstermenin önemli bir adımıdır.