Ramazan ayının manevi atmosferini tamamlayan en önemli ibadetlerden biri olan fitre, aynı zamanda sadaka-i fıtır olarak da bilinir. Kelime anlamı olarak “yaratılış sadakası” manasına gelen fitre, Ramazan Bayramı’na kavuşmanın bir şükrü olarak yerine getirilir. Bu ibadetin temel amacı, oruç tutarken meydana gelebilecek kusurları telafi etmek, yoksulların bayram sevincine ortak olmalarını sağlamak ve toplumdaki sosyal dayanışma ruhunu güçlendirmektir. Peki, bu önemli mali ibadet olan fitre nasıl verilir? Bu yazıda, fitre ibadetinin tüm detaylarını adım adım ele alacağız.
Öncelikle kimlerin fitre vermekle yükümlü olduğunu bilmek gerekir. İslam’a göre, temel ihtiyaçları (barınma, yeme-içme, giyim vb.) ve borçları dışında nisap miktarı mala sahip olan her Müslüman’ın fitre vermesi vaciptir. Nisap miktarı, 80.18 gram altın veya bu değere denk mal ya da para olarak kabul edilir. Fitre yükümlülüğü sadece kişinin kendisi için değil, bakmakla yükümlü olduğu kişiler (ergenlik çağına gelmemiş çocukları, eşi vb.) için de geçerlidir. Dolayısıyla aile reisi, hem kendisi hem de aile fertleri adına fitre miktarını hesaplayıp vermelidir.
Fitrenin ne zaman verileceği de sıkça sorulan sorulardan biridir. Fitre, Ramazan ayının başlamasıyla birlikte verilebilir. Ancak en faziletli zaman, Ramazan Bayramı’ndan önce, bayram sabahı namaz vaktine kadar olan süredir. Buradaki temel gaye, ihtiyaç sahiplerinin bu yardımı bayram gelmeden alarak kendi bayram hazırlıklarını yapabilmelerini sağlamaktır. Bayram namazından sonraya bırakılan bir ödeme, fitre olarak değil, normal bir sadaka olarak kabul görür. Bu nedenle bu ibadeti vaktinde yerine getirmek büyük önem taşır.
Fitre miktarının nasıl belirlendiği de önemli bir konudur. Fitrenin miktarı, bir kişinin bir günlük yiyecek ihtiyacını karşılayacak meblağ olarak hesaplanır. Geleneksel olarak bu ölçü buğday, arpa, hurma veya kuru üzüm gibi temel gıda maddelerinin belirli bir ağırlığı (yaklaşık 2.9 kg) üzerinden belirlenirdi. Günümüzde ise bu durum, ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak para olarak hesaplanmaktadır. Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı, her yıl ülkenin sosyo-ekonomik şartlarını değerlendirerek bir kişi için verilmesi gereken asgari fitre miktarını Ramazan ayından önce ilan eder. Aileler, bu asgari tutarı kişi sayısı ile çarparak ödemeleri gereken toplam miktarı kolayca hesaplayabilirler. Belirlenen miktar asgaridir; dileyenler maddi durumlarına göre daha fazlasını verebilir.
Fitrenin kimlere verileceği konusu da Zekât ile benzerlik gösterir. Fitre, Kur'an-ı Kerim'de belirtilen zekât verilebilecek kişilere verilebilir. Bunlar öncelikli olarak fakirler, yoksullar, borçlular, yolda kalmış yolcular ve kalbi İslam’a ısındırılmak istenen kişilerdir. Ancak bir kişi, kendi usûl ve fürû'una, yani anne-babasına, dede ve ninelerine, kendi çocuklarına ve torunlarına fitre veremez. Aynı şekilde, bir kimse eşine de fitre veremez. Bu yakınlar dışındaki ihtiyaç sahibi akrabalara fitre vermek ise hem sadaka hem de sıla-i rahim (akrabalık bağlarını gözetme) sevabı kazandırdığı için daha faziletli kabul edilir.
Bu ibadetin yerine getirilmesiyle ilgili olarak fitre nasıl verilir sorusunun pratik cevabı ise oldukça basittir. Hesaplanan fitre miktarı, belirlenen ihtiyaç sahiplerine doğrudan elden nakit olarak teslim edilebilir. Eğer çevrenizde tanıdığınız bir ihtiyaç sahibi yoksa, bu konuda güvenilir hizmet veren sivil toplum kuruluşları, dernekler, vakıflar veya camiler aracılığıyla da fitrenizi ulaştırabilirsiniz. Bu kurumlar, vekalet yoluyla sizin adınıza fitrelerinizi gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırma görevini üstlenirler. Günümüzde online bağış sistemleri sayesinde bu işlem birkaç dakika içinde kolayca gerçekleştirilebilmektedir. Önemli olan, niyet etmek ve bu ibadeti Allah rızası için yerine getirmektir.