Türkçenin zengin ve kurallarla dolu yapısı, zaman zaman kelimelerin doğru yazımı konusunda kafa karışıklığına yol açabilir. Özellikle birleşik fiillerin yazımı, en sık hata yapılan konuların başında gelir. Bu fiillerden biri olan ve sıkça kullanılan "terk etmek" fiilinin geçmiş zaman çekimi, "terketti" mi yoksa "terk etti" şeklinde mi yazılacağı konusunda bir ikilem yaratır. Peki, Türk Dil Kurumu (TDK) kurallarına göre terketti nasıl yazılır? Bu makalede, bu sorunun cevabını net kurallar ve örneklerle açıklayarak tüm şüpheleri ortadan kaldıracağız.
Doğru cevabı en başta vermek gerekirse; bu ifadenin doğru yazımı "terk etti" şeklindedir, yani ayrı yazılır. "Terketti" şeklinde bitişik yazılması yaygın bir yazım yanlışıdır. Bu ayrımın temel nedeni, Türkçedeki yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiillerin yazım kuralına dayanmaktadır. TDK'nin bu konudaki kuralı oldukça açıktır ve basit bir mantığa dayanır.
Kural şöyledir: "etmek, olmak, eylemek, kılmak" gibi yardımcı fiillerle bir isim birleşerek birleşik fiil oluşturduğunda, bu iki kelime arasında bir ses olayı (ses düşmesi, ses türemesi veya ünsüz benzeşmesi gibi) meydana geliyorsa, kelimeler bitişik yazılır. Eğer herhangi bir ses olayı yaşanmıyorsa, kelimeler ayrı yazılır. Bu kuralı örneklerle inceleyerek konuyu daha anlaşılır hale getirelim.
Bitişik Yazılan Örnekler:
- Hissetmek: "his" ve "etmek" kelimeleri birleşirken arada bir "s" sesi türer. Bu ses türemesi nedeniyle "hissetmek" bitişik yazılır.
- Affetmek: "af" ve "etmek" kelimeleri bir araya geldiğinde "f" sesi türer. Bu nedenle "affetmek" bitişik yazılır.
- Kaybolmak: "kayıp" ve "olmak" kelimeleri birleşirken "kayıp" kelimesindeki "ı" sesi düşer ve "p" sesi "b" sesine dönüşür. Bu ses olayları nedeniyle "kaybolmak" bitişik yazılır.
- Emretmek: "emir" ve "etmek" birleşirken "emir" kelimesindeki "i" sesi düşer. Bu ses düşmesi sebebiyle "emretmek" bitişik yazılır.
Şimdi de "terk etmek" fiilini bu kurala göre inceleyelim. "Terk" ve "etmek" kelimeleri bir araya geldiğinde "terk" kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya kelimeler arasında yeni bir ses türemesi olmaz. Kelime, ses yapısını korur. Bu durumda, yukarıda açıkladığımız ana kural geçerlidir: Ses olayı yoksa, kelimeler ayrı yazılır. Dolayısıyla, doğru kullanım "terk etti" şeklindedir.
Bu kurala uyan diğer ayrı yazılan birleşik fiillere de göz atalım:
- Fark etmek
- Dans etmek
- Yardım etmek
- Not etmek
- Kontrol etmek
Bu örneklerin hiçbirinde ilk kelimede bir ses değişimi yaşanmaz, bu yüzden hepsi yardımcı fiilden ayrı yazılır. İnsanların terketti nasıl yazılır sorusunu sormasının ardındaki temel neden, konuşma dilindeki akıcılıktır. Konuşurken bu iki kelimeyi sanki tek bir kelimeymiş gibi hızlıca söyleriz. Bu durum, yazım sırasında da bitişik yazılması gerektiği gibi bir yanılgıya neden olabilir. Ancak dilimizin yazım kuralları, konuşma dilindeki telaffuzdan ziyade dil bilgisi yapılarına dayanır.
Özetle, "terk etmek" fiili bir ses olayına uğramadığı için her zaman ayrı yazılmalıdır. Cümlenin zamanına veya kişisine göre çekimlendiğinde de bu kural değişmez. "Terk ediyor", "terk etmiş", "terk edecek" ve tabii ki "terk etti" gibi tüm çekimler ayrı yazılır. Artık bu konuda aklınızda bir soru işareti kalmamalıdır. Unutmayın, doğru yazım kurallarını bilmek ve uygulamak, dilimizi doğru ve etkili kullanmanın ilk adımıdır.