İş hayatı, profesyonel gelişimin yanı sıra insan ilişkilerinin de yoğun olarak yaşandığı bir alandır. Ancak bu ilişkiler her zaman pozitif ve yapıcı bir zeminde ilerlemeyebilir. İşte bu noktada, çalışma ortamının huzurunu ve bireyin psikolojik sağlığını derinden tehdit eden bir kavramla karşılaşıyoruz: mobbing. Peki, sıkça duyduğumuz mobbing nedir ve bir anlaşmazlıktan nasıl ayırt edilir? En genel tanımıyla mobbing, bir veya birden fazla kişi tarafından bir başka kişiye yönelik olarak tekrarlanan, sistematik ve düşmanca davranışlar bütünüdür. Bu eylemler, mağduru psikolojik olarak yıpratmayı, iş yerinden dışlamayı, yıldırmayı ve pasifize etmeyi amaçlar.
Mobbingi sıradan bir iş yeri anlaşmazlığından ayıran temel özellikler; sürekliliği, sistematiği ve taraflar arasındaki güç dengesizliğidir. Anlık bir öfke patlaması veya tek seferlik bir tartışma mobbing olarak kabul edilmez. Mobbing, uzun bir zamana yayılan (genellikle en az altı ay), kasıtlı ve belirli bir hedefi olan davranışlar silsilesidir. Bu süreçte mağdur, kendini sürekli olarak savunmasız ve yalnız hisseder. Saldırgan veya saldırganlar, genellikle mağdurun itibarını zedelemeye, sosyal olarak izole etmeye, mesleki yeterliliğini sorgulatmaya ve özgüvenini yok etmeye çalışır.
Mobbing davranışları oldukça çeşitli olabilir ve bazen fark edilmesi güç, üstü kapalı yöntemlerle gerçekleştirilebilir. En yaygın mobbing taktikleri arasında şunlar bulunur:
- İletişimi Engelleme: Mağdurun sözünün sürekli kesilmesi, fikirlerinin görmezden gelinmesi, sorularına cevap verilmemesi veya yazılı ve sözlü olarak tehdit edilmesi.
- Sosyal İzolasyon: Mağdurun diğer çalışanlarla konuşmasının engellenmesi, toplantılara çağrılmaması, ofis etkinliklerinden dışlanması veya fiziksel olarak diğerlerinden uzakta bir çalışma alanı tahsis edilmesi.
- İtibara Saldırı: Mağdur hakkında asılsız dedikodular yaymak, profesyonel yetkinliğiyle alay etmek, inançları veya özel yaşamı üzerinden küçük düşürmeye çalışmak.
- Mesleki Konuma Saldırı: Kişiye yeteneklerinin çok altında veya üstünde, anlamsız veya tamamlanması imkansız görevler vermek, başarılarını sürekli eleştirmek veya kasıtlı olarak bilgi saklayarak işini yapmasını zorlaştırmak.
Mobbingin hem mağdur birey hem de kurum üzerinde yıkıcı etkileri vardır. Mağdurlar, yoğun stres, anksiyete, depresyon, panik atak, uyku bozuklukları ve konsantrasyon güçlüğü gibi ciddi psikolojik sorunlar yaşayabilirler. Bu durum, zamanla fiziksel rahatsızlıklara ve sosyal yaşamdan çekilmeye de yol açabilir. Kurumsal açıdan bakıldığında ise mobbing, çalışan motivasyonunu ve verimliliğini düşürür, ekip içi güveni zedeler, yetenekli çalışanların işten ayrılma oranını (turnover) artırır ve şirketin genel imajına zarar verir. Toksik bir çalışma kültürü, yenilikçiliği ve iş birliğini engelleyerek kurumun uzun vadeli başarısını tehlikeye atar.
Eğer mobbinge maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, atabileceğiniz bazı adımlar bulunmaktadır. Öncelikle, yaşadığınız tüm olayları (tarih, saat, yer, tanıklar ve olayın detayı) yazılı olarak belgeleyin. E-postaları, mesajları ve diğer somut kanıtları saklayın. Durumu güvendiğiniz bir iş arkadaşınızla, yöneticinizle veya insan kaynakları departmanıyla paylaşın. Şirketinizin bu konuda bir politikası veya şikayet mekanizması olup olmadığını öğrenin. Psikolojik destek almak, bu zorlu süreçle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Unutmayın ki yasal haklarınız da mevcuttur ve bir avukattan danışmanlık alarak durumunuza özel hukuki yolları öğrenebilirsiniz. Konuyu anlamak ve mobbing nedir sorusunun cevabını bilmek, bu olumsuz davranışla mücadele etmenin ilk ve en önemli adımıdır.