Günlük dilde ve akademik tartışmalarda sıkça karşılaştığımız 'seküler' kelimesi, kökeni ve anlamı itibarıyla modern dünyanın temel kavramlarından biridir. Peki, tam olarak seküler ne demek? Latince 'saeculum' kelimesinden türeyen seküler, en temel anlamıyla 'dünyevi', 'bu dünyaya ait olan' ve 'dini veya ruhani olmayan' anlamına gelir. Bu kavram, bireylerin ve toplumların yaşamlarını, kurumlarını ve düşünce yapılarını dini dogmalardan ziyade akıl, bilim ve dünyevi tecrübeler ekseninde şekillendirmesi fikrini ifade eder.
Sekülerizm, genellikle laiklik (laïcité) kavramıyla karıştırılsa da aralarında önemli farklar bulunur. Laiklik, daha çok siyasi ve hukuki bir ilkedir; devlet işleriyle din işlerinin birbirinden kesin olarak ayrılmasını, devletin tüm inançlara eşit mesafede durmasını ve kamusal alanın dini simgelerden arındırılmasını savunur. Sekülerizm ise daha geniş bir felsefi ve sosyolojik çerçeve sunar. Bu çerçeve, dinin toplumsal ve kamusal hayattaki etkisinin azalması ve bireylerin ahlaki, politik ve sosyal kararlarını verirken dini referanslar yerine insani değerleri ve rasyonel düşünceyi temel alması sürecini, yani sekülerleşmeyi tanımlar. Kısacası, laiklik bir devlet yönetim biçimiyken, sekülerizm bir dünya görüşü ve toplumsal bir durumu ifade eder.
Seküler bir dünya görüşünün temelinde birkaç ana ilke yatar. Bunlardan ilki, bilginin kaynağı olarak aklı ve bilimsel yöntemi kabul etmektir. Doğaüstü açıklamalar veya kutsal metinler yerine, gözlem, deney ve mantıksal çıkarımlara dayalı kanıtlar önceliklidir. İkinci olarak, hümanizm yani insancıllık merkezdedir. Seküler etik, ahlaki kuralların kaynağını ilahi bir otoritede değil, insanın refahını, mutluluğunu ve onurunu artırma hedefinde bulur. Empati, adalet ve eleştirel düşünce bu etik anlayışının temel taşlarıdır.
Sekülerizm, din karşıtlığı veya ateizm ile aynı anlama gelmez. Bu, kavramla ilgili en yaygın yanlış anlamalardan biridir. Aksine, seküler bir düzen, din ve vicdan özgürlüğünün en önemli garantisidir. Çünkü hiçbir dini inancın veya inançsızlığın diğerine baskı kurmasına izin vermeyen nötr bir kamusal alan yaratmayı hedefler. Bu nötr alanda, farklı inançlara sahip insanlar bir arada, barış içinde yaşayabilirler. Seküler bir birey, kişisel olarak dindar olabilir ancak kamusal alanda kararlarını alırken veya başkalarıyla ilişkilerini düzenlerken dini kuralları mutlak bir referans olarak dayatmaz.
Sonuç olarak seküler kavramı, dinin ve kutsallığın dışında kalan, dünyaya ve insan yaşamının kendisine odaklanan bir alanı tanımlar. Sekülerizm ise bu dünyevi alanı temel alan, aklı, bilimi ve insani değerleri ön plana çıkaran bir felsefedir. Toplumsal yaşamın, siyasetin, hukukun ve eğitimin dini dogmalardan bağımsız bir şekilde, rasyonel ilkelere göre düzenlenmesini savunarak çoğulcu ve demokratik toplumların temelini oluşturur. Bu yapı, hem inananların hem de inanmayanların özgürlüklerini koruyan kapsayıcı bir çerçeve sunar.