İslam alemi için rahmet, mağfiret ve manevi arınma mevsimi olan mübarek üç ayların ikincisi Şaban ayının on beşinci gecesi, Berat Kandili olarak idrak edilir. 'Berat', kelime anlamı olarak borçtan, suç ve cezadan kurtulma, temize çıkma, ilahi af ve rahmete nail olma gibi manalara gelir. Bu gece, Yüce Allah'ın rahmetinin yeryüzünü kuşattığı, duaların kabul edildiği, günahların affedildiği ve bir yıllık kaderin, rızıkların ve ecellerin belirlendiği müstesna bir zaman dilimi olarak kabul edilir. Bu nedenle müminler bu geceyi ibadetle, dua ile, zikir ve tefekkürle geçirmeye büyük önem verirler. Bu ibadetlerin başında ise nafile namazlar gelir. Pek çok Müslümanın zihnindeki en önemli sorulardan biri, bu feyizli geceyi en doğru şekilde nasıl değerlendirebileceği ve berat kandilinde namaz nasıl kılınır sorusudur. Bu yazıda, Berat gecesinde kılınabilecek namazlar ve bu gecenin manevi ikliminden en üst düzeyde nasıl istifade edilebileceği üzerine detaylı bilgiler bulacaksınız.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, beş vakit farz namazın dışında, özellikle kandil gecelerine mahsus, kılınması mecburi olan özel bir namaz şekli Kur'an-ı Kerim'de veya Peygamber Efendimiz'in (s.a.v.) sahih sünnetinde belirtilmemiştir. Bu gecelerde yapılan ibadetler 'nafile' yani gönüllülük esasına dayalı, Allah'a yakınlaşma ve O'nun rızasını kazanma amacıyla yapılan fazladan ibadetlerdir. Dolayısıyla, Berat gecesinde kılınacak namazların rekat sayısı veya şekli konusunda katı kurallar yoktur. Önemli olan, kişinin samimiyetle, huşu içinde Rabbine yönelmesi ve o geceyi ibadetle ihya etme niyetidir. Bununla birlikte, İslam alimlerinin ve evliyanın tavsiye ettiği, bu gecenin ruhuna uygun düşen bazı özel nafile namazlar bulunmaktadır. Bunların başında Hacet Namazı ve Tesbih Namazı gelmektedir.
Hacet Namazı, bir dileği, isteği veya ihtiyacı olan bir kimsenin, bu ihtiyacının giderilmesi için Allah'a yalvarmak amacıyla kıldığı bir nafile namazdır. Berat gecesi gibi duaların kabul edildiği bir vakitte Hacet namazı kılmak, dileklerimizi Rabbimize arz etmenin en güzel yollarından biridir. Hacet namazı 2, 4 veya 12 rekat olarak kılınabilir. En yaygın olanı 2 veya 4 rekatlık uygulamadır.
İki Rekatlık Hacet Namazı Kılınışı:
- Niyet: "Niyet ettim Allah rızası için Hacet namazı kılmaya" diye niyet edilir.
- Birinci Rekat: "Subhaneke" duası okunur, ardından Euzu Besmele çekilerek Fatiha Suresi okunur. Fatiha'dan sonra üç defa Ayete'l-Kürsi okunur.
- Rükû ve Secdeler: Normal namazdaki gibi rükû ve secdeler yapılır.
- İkinci Rekat: Ayağa kalkılır, Besmele çekilerek Fatiha Suresi okunur. Fatiha'dan sonra birer defa İhlas, Felak ve Nas Sureleri okunur. Rükû ve secdeler yapılır.
- Son Oturuş ve Selam: Oturularak "Ettehiyyatü", "Salli-Barik" ve "Rabbena" duaları okunur ve her iki tarafa selam verilerek namaz tamamlanır. Namazdan sonra Allah'a hamd ve senada bulunulur, Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) salavat getirilir ve ardından eller semaya açılarak hacet ne ise o, samimiyetle ve ısrarla Allah'tan istenir.
Tesbih Namazı, içerisinde 300 defa "Sübhanallahi ve'l-hamdü lillahi ve la ilahe illallahü vallahü ekber" zikrinin okunduğu, sevabı çok büyük olan bir nafile namazdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), amcası Hz. Abbas'a bu namazı öğretmiş ve bunu kılan kimsenin geçmiş ve gelecek, küçük büyük bütün günahlarının affedileceğini müjdelemiştir. Bu nedenle Berat gecesi gibi bir af gecesinde kılınması oldukça faziletlidir. Tesbih namazı dört rekattır ve kılınışı şu şekildedir:
- Niyet: "Niyet ettim Allah rızası için Tesbih namazı kılmaya" diye niyet edilir.
- Birinci Rekat: "Subhaneke" okunduktan sonra 15 defa "Sübhanallahi..." zikri okunur. Sonra Euzu Besmele çekilir, Fatiha ve bir zamm-ı sure okunur. Ardından 10 defa daha "Sübhanallahi..." zikri okunur. Rükûya varılır, rükûdaki normal tesbihattan sonra 10 defa daha "Sübhanallahi..." okunur. Rükûdan doğrulunca (kavmede) 10 defa daha okunur. Birinci secdeye varılır, secdedeki normal tesbihattan sonra 10 defa daha okunur. Secdeden kalkıp oturunca (celse) 10 defa daha okunur. İkinci secdeye varılır ve yine secdedeki tesbihattan sonra 10 defa daha "Sübhanallahi..." zikri okunur. Böylece bir rekatta toplam 75 tesbih okunmuş olur.
- İkinci, Üçüncü ve Dördüncü Rekatlar: İkinci rekata kalkınca, Fatiha'dan önce 15 defa, Fatiha ve zamm-ı sureden sonra 10 defa, rükûda 10, kavmede 10, birinci secdede 10, celsede 10 ve ikinci secdede 10 defa olmak üzere yine 75 tesbih okunur. İkinci rekatın sonunda oturulur ve "Ettehiyyatü" ile "Salli-Barik" duaları okunur. Üçüncü rekata kalkıldığında yine ilk rekattaki gibi başlanır (Subhaneke'den sonra 15 tesbih). Dördüncü rekat da ikinci rekat gibi kılınır ve son oturuşta "Ettehiyyatü", "Salli-Barik", "Rabbena" duaları okunarak selam verilir. Toplamda 300 tesbih tamamlanmış olur.
Bu namazların yanı sıra, İslam büyüklerinin eserlerinde geçen ve Salatü'l-Hayr olarak bilinen 100 rekatlık bir namazdan da bahsedilmektedir. Bu rivayete göre, her rekatta Fatiha'dan sonra 10 İhlas Suresi okunarak, iki rekatta bir selam vermek suretiyle toplam 100 rekat namaz kılınır. Ancak bu namazla ilgili rivayetlerin hadis alimleri tarafından zayıf kabul edildiğini bilmek önemlidir. Dolayısıyla bu namazı kılmak bir zorunluluk değildir. Önemli olan, kişinin kendini yormadan, ibadetin manevi hazzını hissederek, gücü yettiği kadar nafile namaz kılmasıdır.
Peki, tüm bu bilgiler ışığında berat kandilinde namaz nasıl kılınır sorusuna pratik bir yol haritası çizmek gerekirse ne yapılmalıdır? Öncelikle kişi, yatsı namazını cemaatle kılmaya gayret etmelidir. Ardından geceye samimi bir tövbe ve istiğfar ile başlamalıdır. Sonrasında yukarıda anlatılan Tesbih Namazı'nı veya Hacet Namazı'nı kılabilir. Bunlar zor gelirse veya vakti kısıtlıysa, sadece iki rekatlık bir şükür namazı veya teheccüd namazı kılabilir. Hiçbirini yapamasa bile, kaza namazı borcu olan bir kimsenin bu gecede birkaç vakit kaza namazı kılması, nafile kılmaktan daha evladır. Namazın yanı sıra, bu gece bol bol Kur'an-ı Kerim okunmalı, ayetler üzerinde tefekkür edilmeli, Peygamber Efendimiz'e (s.a.v.) salat ve selam getirilmeli, Allah'ın isimleri (Esmaü'l-Hüsna) ile zikir yapılmalıdır. Gecenin en kıymetli anlarından biri de dua vaktidir. Ellerimizi açıp acizliğimizi ve pişmanlığımızı itiraf ederek, kendimiz, ailemiz, vatanımız ve tüm İslam alemi için gözyaşları içinde dua etmeliyiz. Af ve mağfiret dilenmeli, gelecek bir yıl için hayırlar, bereketler ve sağlık istenmelidir.
Sonuç olarak, Berat Kandili, bir yıllık manevi muhasebe ve geleceğe yönelik ilahi bir planlama gecesidir. Bu geceyi ihya etmenin tek bir standart yolu yoktur. En makbul ibadet, ihlasla ve samimiyetle yapılanıdır. İster iki rekat namaz, ister yüz rekat namaz olsun; önemli olan kalbin Allah ile olması, dilin zikirle, aklın tefekkürle meşgul olmasıdır. Bu mübarek geceyi, gaflet içinde geçirmek yerine, Rabbimizle bağımızı güçlendirmek, günah yüklerimizden arınmak ve O'nun sonsuz rahmetine sığınmak için eşsiz bir fırsat olarak görmeliyiz. Yüce Allah, bu mübarek gecede yapacağımız ibadetleri ve duaları kabul eylesin, bizleri affına ve beratına nail olan kullarından kılsın.